De boaiem berikt. Fijne Friese docuserie voor de slimmere medemens
Uitbundig gesprek maandag bij Jinek, over De Slimste Mens. Nooit eerder werd een seizoen van de triviale kennisquiz zo goed bekeken, maar ook nooit eerder was er zo veel commentaar op het niveau van de kandidaten. "Moeten die mensen van tevoren niet gescreend worden?", klonk het aan de tafel vol oud-deelnemers. Een logische vraag, nadat recentelijk een algemeen ontwikkeld geachte kandidaat noch Pieter Omtzigt noch Pieter van Vollenhoven wist thuis te brengen.
Uit navraag door de Jinek-redactie bleek dat het team van De Slimste Mens vooraf wel degelijk het niveau peilt. Keihard cijfermateriaal ontzenuwde ook andere kritiek. Zo scoren de kandidaten dit jaar qua punten keurig boven het gemiddelde van 23 seizoenen. Toch voelde je bij Jinek de knorrigheid van AD-collega Angela de Jong - winnaar in 2017 - omdat eind deze week geen écht briljante toetreder tot de eregalerij der winnaars gaat opleveren. Toch een beetje deflatie van je titel.
Maar dat De Slimste Mens de bodem van de put zou hebben bereikt, die vlieger gaat dus niet op.
Sowieso geldt voor alle kandidaten: dapper dat je je in de arena waagt. Want je riskeert jezelf eeuwig voor de kop te moeten slaan omdat je een simpel antwoord niet wist.
Eva Jinek verklaarde uit angst voor imagoschade zelf nooit te zullen deelnemen: "Ik wil niet ontmaskerd worden." De Jong noemde dit 'een vrouwenargument', waarop Jinek boos werd. "Die gebruik ik nooit. Maar als mensen me zien moeten ze denken: dat is Jinek, die heeft zich ingelezen, die weet waar ze het over heeft. En niet: o, dat is die idioot die toen helemaal nat ging."
Dat je ook dat prima kunt overleven bewees aan tafel Erik Dijkstra, zelf presentator van de veel pittiger quiz Per seconde wijzer. Zoals hij uitlegde hoe hij ooit zijn finale finaal verknalde, vanwege een ondoordachte 'tactische' manoeuvre: het sierde hem.
Over het bereiken van de bodem gesproken: wie hongert naar níet triviale kennis, zou De boaiem berikt moeten bekijken, van FryslânDOK (Omroep Friesland). Deze driedelige serie biedt een rondgang door de Friese boerenwereld, vol rustige gesprekken met jonge boerengezinnen, bedachtzame studenten, de oude garde, heldere wetenschappers en de nieuwe landbouwminister Piet Adema, ook een Fries, die werd gefilmd in de kaasmakerij waar hij als jonge jongen zijn zakgeld verdiende.
Mij overviel tijdens het kijken het gevoel eindelijk echt te doorgronden waarom de boeren zich roeren. Hoe kun je nou ondernemen als je niet weet wat de spelregels worden? Terwijl er zoveel goede ideeën zijn voor een vruchtbare toekomst, waarin de bodem een hoofdrol kan krijgen als de beste recyclemachine die bestaat. "Waarom kunnen we wel naar de maan, maar geen gezonde bodem bouwen?"
Ontroerende beelden uit Van Gewest tot Gewest uit 1982 van een keuterboer die vermoedde dat al z'n buren hem maar een prutser vonden, met z'n kleine bedrijfje: ze voelden als eerherstel.
En zo zag ik meer fijne mensen in hun wereld vol modder en koude schuren, met beschermend plastic over de keukentafel, ver weg van het keurige, droge Den Haag. Mensen die me inspireerden om beter te gaan kopen, beter te eten, beter te beseffen op welke grond we staan.
Per saldo om een slimmer mens te worden.