Dicht op de huid. De oude, gerimpelde, alleszeggende huid
Liefsteling heet hij. En dementie is het onderwerp. Of is het thema pure liefde? Hoe dan ook: Liefsteling is een hoge binnenkomer op de lijst der menselijkste documentaires ooit. Hij ging zondag in première en werd maandag al uitgezonden bij KRO-NCRV. Gaat dat zien.
Een film over een bejaard paar waarvan een van de partners - Jeanne, 91 - dementerend is en de andere - Hetty, 76 - alle zeilen bijzet opdat ze samen thuis kunnen blijven wonen. Misschien geen omschrijving waarbij je meteen denkt: o, daar heb ik zin in. Zeker niet als je dit soort situaties kent om je heen: het einde van het bestaan is rafelig en levert meestal niet de mooiste plaatjes op.
Maar zelfs op de dorste plekken groeien de mooiste bloemen. Liefsteling geurt volop naar rozen.
Regisseur Eva van Barneveld mocht Jeanne en Hetty van heel dichtbij filmen, letterlijk op de huid. Wanneer de vrouwen 's ochtends nog doezelig in bed liggen, wanneer ze vrolijke uitstapjes maken, wanneer ze elkaar liefdevol goedenacht kussen. Maar ook tijdens alle moeilijke momenten waarop Hetty probeert een goede verzorgster te zijn, terwijl Jeanne vindt dat er niets aan de hand is.
Iemand van wie het geheugen hapert, moet je dat iedere dag opnieuw uitleggen.
Op de achtergrond tikt ook nog de tijdbom van de borsttumor die Jeanne heeft. Al schuilt daarin misschien een waardige exit. Hetty zou nooit willen dat Jeanne zo ontregeld wordt door de dementie dat ze in een tehuis zou moet worden verzorgd. Ze peinst: "Voor mezelf denk ik: dat is een leven rekken dat niet meer Jeannes leven is."
Op de achtergrond klinkt ook veel muziek. Ramses Shaffy, Charles Trenet, Edith Piaf. De dames dansen op La vie en rose, kijken naar Podium Witteman. En soms speelt Jeanne zelf piano, als ze goed in haar vel zit. Een uitlaatklep, en voor haar omgeving is het pianospel een graadmeter voor de rust in haar hoofd.
Het is een tip van Van Barneveld: "Als je vreest dat je ooit gaat dementeren, ga dan nu een muziekinstrument leren spelen".
Ze is een innemende filmer: wanneer Jeanne een keer struikelt gooit Van Barneveld meteen haar camera neer om de vrouw overeind te helpen. Misschien 'onprofessioneel' volgens het Handboek Documentairedraaien, maar natuurlijk wel wat je als mens gewoon doet.
Op de site van 2doc.nl staat een interview met Van Barneveld. Ze vertelt erin hoe ze de vrouwen heeft leren kennen, wat meer details over hun achtergrond en waarom zij zo dichtbij mocht komen. De vragensteller is Elena Lindemans, die zelf indringende films maakte als Moeders springen niet van flats (over de zelfmoord van haar moeder) en Ik heb het niet gedaan, over moordverdachte Romano van der Dussen. Er gaat misschien van alles fout in dit land, maar over het niveau van de Nederlandse documentairemakerij hebben we bepaald niet te klagen.
Hersenschimmen (1984) van J. Bernlef is een essentieel boek, dat veel lezers liet en laat ontdekken wat een ontreddering zich in je hoofd kan afspelen. Geconcentreerd kijken naar het gezicht van Jeanne in Liefsteling doet hetzelfde.
Het is een schrikbarende gedachte, zei Bernlef ooit, dat bij ieders verscheiden er een wereld van herinneringen verdwijnt. Met mooie documentaires houden we ze wat langer onder ons.
<<<paaslijden met een half oog>>>