Waarom kunnen we de aan-knop van zo'n kind niet vinden?
'Dan word je toch putjesschepper.' Als we vroeger thuis dom zaten te redeneren of geen zin hadden in huiswerk, was dat het cynische commentaar van mijn vader. Ik moest aan hem denken toen ik de brief las die net op de mat viel bij 200.000 eindexamenkandidaten havo en vwo: hierin geeft minister Robert Dijkgraaf juist mee die putjesschepperij toch eens serieus te overwegen.
Nou ja, zo ongeveer. In zijn brief kruipt Dijkgraaf in wat de NOS 'een vaderlijke rol' noemt en adviseert hij de scholieren het idee van hogere en lagere opleidingen los te laten. "Vraag jezelf af waar je plezier en voldoening uit haalt. Kies je eigen weg en bestemming." De bijgaande documentatie stelt dat ons land niet zonder vaklui kan. "Goede vakmensen zijn hard nodig voor de uitdagingen waar de samenleving voor staat. Denk aan de energietransitie, de woningbouw en de zorg: mensen die de warmtepompen installeren, huizen bouwen en ouderen verzorgen."
Is de brief een voorbode van een ommezwaai? Zondag gaf Pointer, het onderzoeksprogramma van KRO-NCRV, ook een slinger aan het thema, met een eenzijdige protestuitzending over hoe beperkt het onderwijs oordeelt over nuttige kwaliteiten. Waarom focussen we vooral op lezen, rekenen en stilzitten? "We meten geen ondernemerschap, geen creativiteit, geen innovatie", stelde Nathalie Lecina, die zich verdiepte in de intense toetscultuur in het Nederlandse onderwijs. Zij is juriste maar ook heel bekwaam in knuppels in het hoenderhok gooien, met uitspraken als: "Zij die het best reproduceren wat de docent heeft gezegd, scoren het hoogst. Niet degenen die de waarom-vraag stellen. Of die met een ander idee komen dan in de antwoordenlijst staat." En over mbo-studenten: "Hoe minder goed ze passen bij het reguliere onderwijs, hoe innovatiever hun ideeën."
"Waarom kunnen we de aan-knop van zo'n kind niet vinden?", was een mooie uitspraak van Karin Buskens. Deze directeur van een basisschool in Venray vroeg zich vaak af waarom sommige kinderen niet passen in het systeem. Terwijl hun persoonlijk groei uiteindelijk langs dezelfde meetlat wordt gelegd, op basis van gemiddelde cijfers voor zaken als taal en wereldoriëntatie. "Ik denk: een kind is zo veel meer." Daarom startte ze in Venray een extra bovenbouwgroep, waar jonge mensjes bezig kunnen zijn met wat ze zelf interessant vinden. Zonder huiswerk en toetsen, maar vol vertrouwen in de ontwikkelkracht van de kinderen. Het oogde prettig, ze vrolijk bezig te zien met maquettes, Rubiks Kubus en achter het schaakbord. Net als in dezelfde uitzending beelden van oudere kinderen, gemotiveerd bezig achter de naaimachine en in de bakkerij.
Pointer afficheert zich als een programma dat 'oneerlijke zaken' aan het licht brengt via onderzoeksjournalistiek. Is oneerlijk in dit geval een groot woord? Niet als je vindt dat ieder schoolkind recht heeft op een passend leertraject.
Het is aan de politiek om alternatieve lesprogramma's ook wettelijk mogelijk te maken. Ik spiek op internet in een lijst met de onderwijsstandpunten van alle partijen. Maar kom daar vooralsnog meer ophef tegen over schoolzwemmen (moet terug!) en schoolmelk (moet weg!), dan over minder eenheidsworst, of minder denken in 'hoog' en 'laag'.
Maar de brief van de minister, die ligt er.