"Waarom zijn Europeanen hier toch zo geschokt?"
Van veel boeiende documentaireseries lukt het niet - o eeuwig tijdgebrek - alle afleveringen te bekijken. Maar nu is er weer zo eentje waarvan ik geen seconde wil missen: 'Het Israël van Heertje en Bromet' (NTR). Een persoonlijke zoektocht naar het leven in Israël, die zowel het onbegrijpelijke begrijpbaar maakt als het begrijpelijke onbegrijpelijk.
Centraal staat de twijfel van Raoul Heertje. De komiek (geboren in 1963, met 100 procent Asjkenazisch-Joodse genen zo blijkt in de serie uit een DNA-test) groeide op als een fan van het zionisme. 'Een land zonder volk voor een volk zonder land', zo leerde hij. In 1982 reist hij na zijn eindexamen meteen af naar het beloofde land, om er te studeren en te werken in een kibboets. Al in 1985 kwam hij teleurgesteld terug. Dat land hád al een volk, ontdekte hij. Heertje kon het Israëlische beleid ten opzichte van de Palestijnen en Libanon niet rijmen met zijn idealen.
Sindsdien knaagt het gevoel dat hij Israël in de steek heeft gelaten. Wat als hij wél was gebleven, had hij een positief verschil kunnen maken? Had hij zijn schouders eronder moeten zetten, is hij een wegloper? Voor antwoorden op deze vragen gaat hij terug naar Israël, samen met filmmaker Frans Bromet, die zelf een Joodse vader heeft. Ze bezoeken oude vrienden van Heertje, en praten over hoe hun levens uiteen zijn gelopen. Tranen vloeien rijkelijk.
Want de tweespalt is zonneklaar. Zo treedt Raoul Heertje op voor de Vereniging van Nederlandse Emigranten: geen van zijn kritische grappen landt. Het publiek heeft geen zin in zelfspot of zelfreflectie. En zeker niet via zo'n betweterige buitenstaander. Je ziet Heertje gedegradeerd worden tot zo'n naïeve wie-goed-doet-goed-ontmoet Nederlander die geen idee heeft hoe het leven in Israël echt is.
"Er is geen onveiliger plek voor Joden dan Israël", leert Heertje onder meer van schrijver Etgar Keret, die doelt op alle oorlogen in de regio. Dat er dan eens vijftig Joodse graven in Frankrijk worden vernield, of een enkele Jood wordt neergestoken in een Europese metro: peanuts vergeleken bij de risico's van leven in Israël zelf. "Maar", zegt Keret, zoon van Holocaust-overlevers, "dit is het enige land waar niemand tegen mij kan zeggen 'rot op naar je eigen land, Jood'. Daarom blijf ik hier."
Heertje bekijkt Israël van alle kanten. In een kibboets bij Gaza spreekt hij een jong blond Rotterdams gezin waar een paar dagen eerder een Palestijnse mortier door het dak sloeg. Hij bezoekt de bezette gebieden, ervaart hoe de grenscontroles zijn voor de Palestijnen. Laat een verbitterde journaliste aan het woord, over hoe vrijwel niemand in Israël zich nog de vraag stelt of het land wel het recht heeft zoveel Palestijnen klem te zetten. Laat zich weghonen door de Palestijnse rapper - met Israëlisch paspoort - Tamer Nafar: "Waarom zijn Europeanen hier toch zo geschokt?"
Zijn oude vriend Dov Kalmann zei deze zondag: "Natuurlijk zijn wij geen zak beter. So what? Het is de eerste keer dat we zelf verantwoordelijk zijn voor een land. Alles bij elkaar is het toch een uniek en mooi verhaal." Benieuwd of het Raoul Heertje na acht afleveringen zal lukken überhaupt een conclusie te trekken.