Onze haat-liefdeverhouding met Tata Steel
Omroep HUMAN doet zijn naam eer aan met STAAL. De vierdelige serie gaat over de toekomst van het vervuilende Tata Steel en de bezorgde wereld rondom dit industriële complex bij de IJmond, dat vroeger zo vertrouwd Hoogovens heette. In dit maatschappelijke krachtenveld zet STAAL de kleine mens en zijn grote verantwoordelijkheid centraal. Een vertelling als een menselijke tragedie, waarin niets zwart-wit is.
Tijdens de eerste aflevering woensdag op NPO2 had ik even iets ongeduldigs: kunnen we niet sneller naar de kern van de zaak? Wat gaat er ook al weer allemaal mis bij Tata, wat zijn de belangen, wat de scenario's voor de toekomst? Maar ik kalmeerde snel toen ik zag wat de makers bereiken met hun rustige tempo: recht doen aan álle gevoelens in deze haat-liefdeverhouding. En ik bekeek meteen ook aflevering 2 van deze grondige serie waaraan vier jaar is gewerkt.
Neem de begrijpelijke warmte van Tata-personeelsleden voor hun werk en hun werkplek: hoe spannend moet het zijn om een rol te hebben in die stomende heksenketel waarin alles immens is. "Je rijdt met een flatgebouw", vertelt mega-kraandrijver Tatum Mooij stoer. Haar gespierde collega Nick Stierp repareert de zwaarste machines, feliciteert zijn makkers met een boks als er weer een klus is geklaard, gaat niet eten maar schaften. Zo werken er bij Tata Steel meer dan negenduizend mensen om ons het staal te geven waar we niet buiten kunnen.
Maar de onmiddellijke omgeving betaalt een zware tol. Het RIVM legt een direct verband tussen de uitstoot van het staalbedrijf en de verhoogde gezondheidsklachten in de regio. Iedereen daar kent de grafietregens, die zich verraden door lagen zwarte rotzooi op hun vensterbanken en auto's. Een vrouw vertelt hoe 's ochtends in haar slaapkamer soms de geur hangt van de warmbandwalserij. Je leert als kijker meer nieuwe woorden. Cokesvergasfabriek. Kolenmengvelden. Stofschermen.
Ook nieuw: Zeik aan Zeeërs. Zo worden actievoerende Wijk aan Zeeërs genoemd door plaatsgenoten die loyaler zijn aan Tata. Een mevrouw in STAAL gebruikte ook het begrip tegenpartij voor haar kritische buurtgenoten. "Dat zijn allemaal mensen die hier goedkoop een huis hebben gekocht en nu gaan lopen meuten. Onze mannen hebben meer dan veertig jaar bij Tata gewerkt en daar hebben we nu een leuke oude dag van. Dan ga je toch niet lopen zeiken?"
Maar waar een paar decennia geleden mensen niet in opstand kwamen als de zwarte stofregens op hun witte wasgoed dwarrelde, is het milieubewustzijn nu breed ingedaald. Begrijp je de emotie van een omwonende die haar bestaan omschrijft als 'leven met de vraag of je ziek wordt van je buren'. Kijk je verbijsterd naar Tata-medewerkers, die beseffen dat er bij een schoorsteen iets misgaat qua foute uitstoot en dan lacherig zeggen: "Als het maar niet op camera staat."
Tata Steel ligt onder het vergrootglas en de eindbaas is directievoorzitter Hans van den Berg. Ook hij wordt uitgebreid door de camera gevolgd. De directeur oogt als een Chinese schoteldraaier, die iedereen zoet moet zien te houden - van aandeelhouders tot natuurbeschermers - terwijl de klok maar doortikt: kan Tata nu echt snel schoner gaan produceren, of wordt het einde oefening?
Het is ongemeen spannend, en allemaal mensenwerk, doet STAAL beseffen.
<<<Hoe leuk is leuk? Bodem>>>