Dramatische muziek voor het goede doel
Waarom worden natuurfilms voorzien van onnatuurlijke muziek?, vraagt G. Croes uit Bilthoven zich donderdag af in deze krant. Het werkt verstorend en zo krijgen 'stadskinderen een verkeerde indruk van wat natuur in werkelijkheid is'.
Benieuwd of hij of zij woensdag aflevering 2 van natuurserie 'Seven Worlds, One Planet' heeft weten uit te kijken. Want je kunt zeker discussiëren over de noodzaak van alle bombastische klanken tijdens de scènes vol verongelukkende walrussen: die beelden zouden ook zonder aanzwellende violen dramatisch genoeg zijn geweest.
Dit fragment won het met gemak van alle andere schokkende tv-momenten die avond. En die waren er volop. Neem de keiharde verhoren in 'De Villamoord' deel 1: zo gaat het dus ook in Nederland. Tegen middernacht schokte een andere documentaire over de drugsoorlog van de Filippijnse presidente Duterte. In beide gevallen is de vraag hoe de betrokken agenten en rechercheurs hun medemensen eigenlijk zien. Als objecten waar je ijskoud overheen kan walsen?
In feite stellen de makers van 'Seven Worlds, One Planet' je als kijker dezelfde vraag: hoe zuiver is je eigen handelwijze als het gaat om dieren? Zeker het begin van aflevering twee was milieuactivisme pur sang, via gruwelijke scènes. Ze toonden honderdduizend walrussen, uitrustend op veel te kleine strandjes langs de Noordelijke IJszee. Geen normale situatie, maar de ijsplaten waar de dieren gewoonlijk op liggen zijn gesmolten. Dus wijken de walrussen uit naar de stenen kust, klauteren zelfs rotswanden op, zoekend naar ruimte. Hun lijven zijn daar niet voor gemaakt en vele walrussen verongelukken, soms opgejaagd door ijsberen die ook hun toevlucht zoeken op het land .
Onmogelijk om onberoerd te kijken naar zo'n walrus die te pletter slaat op de scherpe rotsen, met als onbarmhartige boodschap: dit komt allemaal door de klimaatverandering en dus door u. Met grimmige muziek vol strijkers en percussie voor extra drama.
Daar zat je dan als brave kijker, vooraf nog licht euforisch van 'dat wordt weer mooi, dat wordt genieten, wat hou ik toch van de natuur'. En ik dacht aan een berichtje wat ik zag op internet, van ouders die hun kroost speciaal voor dit programma langer lieten opblijven. Hoe zouden die (stads?)kindertjes de nacht zijn doorgekomen?
De beelden waren zo schokkend, dat ik lichte ergernis voelde bij de vrij algemene commentaartekst. Vermeld werd dat deze situatie 'eens in de zoveel jaar' voorkomt. David Attenborough zegt in de Engelstalige versie: 'Once every few years'. En dat er dan zo'n tweehonderd walrussen sterven. Dus 0,2 procent, waarvan de ijsberen dan weer profiteren qua voeding, hoorde ik mezelf meteen verdedigend redeneren.
Toch begrijp ik de dramatische aanpak, inclusief de muziek. Het doel heiligt de middelen. Attenborough laat ons zijn hele carrière lang al zien hoe het leefterrein van dieren kleiner en vuiler wordt. Tevergeefs, lijkt het. Alle natuurdocumentaires draaien tegenwoordig om de mens.
En dat is ook precies de conclusie van Renske Jonkman, wier column over de alom aanwezige geluidsoverlast lezer Croes inspireerde tot zijn of haar brief: 'Waarheen je je ook wendt, overal bots je op iets menselijks.'
<<<Rambam 100 Jaar Jong>>>