Kan je de actie van de Zonnekoning in 1672 vergelijken met wat Poetin nu doet?
Kun je wat er in het Rampjaar gebeurde in onze lage landen, vergelijken met wat er nu gebeurt in Oekraïne? Met een beetje mentale souplesse vallen er inderdaad parallellen te trekken, weten kijkers van Het Rampjaar 1672. Bevoorrechte kijkers: wat een verslavende serie vol boeiende historie, gecombineerd met adembenemende beelden van het monumentale Nederlandse erfgoed.
Vorige week vrijdag keken meteen 544.0000 kijkers naar het geschiedenisprogramma. Misschien een na-ijleffect van Het Verhaal van Nederland met presentator Daan Schuurmans dit voorjaar, dat nog veel hogere kijkcijfers scoorde. Het Rampjaar - eveneens NTR - is misschien iets minder toegankelijk, want niet op NPO1 maar op NPO2, zonder zichtbare hunk als presentator - historicus Hans Goedkoop spreekt zijn teksten buiten beeld in - en toneelspel ontbreekt grotendeels.
Maar ik mis het allemaal niet. De sterren in deze serie zijn de historici, archivarissen, curatoren, en heemkundigen die onze ontstaansgeschiedenis voor ons koesteren. Als je goed naar ze kijkt en luistert dan brengt hun lichaamstaal het Rampjaar probleemloos tot leven. Wordt zonneklaar hoe onze bijzondere samenleving, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, vanaf vredesjaar 1648 afgleed naar het angstige 1672, waarin vrijwel al onze buren boos op de deur klopten.
Ik ben al drie afleveringen op weg en wat een reis. Met de ene historicus zit je in de duinen van Ter Heijde te kijken naar een zware zeeslag. Met de ander loop je door Enkhuizen tussen boze haringvissers die vanwege de oorlog niet kunnen uitvaren. Bij Lobith zit je met Lodewijk XIV én zijn vrouw én zijn maîtresse én zijn toekomstige maîtresse aan tafel, hongerig uit te kijken naar de overkant van de Rijn.
En hoor historicus Luc Panhuysen glunderend vertellen over het krankzinnige plan van de broers De Witt om de Theems en de Medway op te varen, een zware ketting te trotseren, de Engelse vloot te vernielen en het vlaggeschip The Royal Charles te kapen. De triomfantelijke woorden die Panhuysen gebruikt, hoe 'een touwtje om de boegspriet' volstond om het schip weg te voeren: heel andere koek dan trots zijn op je land vanwege een gewonnen voetbalwedstrijdje.
Op de NTR-site lees ik dat Panhuysen door het land trekt met lezingen over het Rampjaar. En dat zeker sinds de inval in Oekraïne mensen op het puntje van hun stoel zitten bij de verhalen, vanwege de parallellen. Zo werd ook toen de publieke opinie beïnvloed door nep nieuws, via leugenachtige pamfletten. En mensen willen van de historicus weten of Willem III de Zelensky van toen is. En of je Lodewijk XIV, zoals hij in 1672 gefrustreerd ons land binnen denderde, kan vergelijken met Poetin. Panhuysen: "Ik begin mijn antwoord dan met enkele obligate mitsen en maren. Maar het is waar. Lodewijk XIV was dé agressor in 1672."
Het Rampjaar 1672 is een serie om wakker en helder te bekijken, misschien eerder 's ochtends dan 's avonds. Met een blocnote erbij om alle namen te noteren waarover je meer wil lezen.
Ik dacht opeens weer eens aan m'n oude geschiedenisleraar, meneer Wilders. Zou hij er nog zijn? Op internet vind ik de pensionado en zie dat hij een goede schaker is geworden. Niet verwonderlijk, als je het menselijk geplot en gemanoeuvreer al zo lang hebt bestudeerd.