De wereld is niet eerlijk, wen er maar aan
En de prijs voor de meest cynische regisseur gaat naar Guido Hendrikx. De prijs voor de meest realistische trouwens ook. Zijn film 'Stranger in Paradise' - gisteravond bij de VPRO - is een keihard portret van de wereld zoals hij is. En waar wij echt niets aan gaan veranderen, zittend aan de goede kant van alle strepen.
Hendrikx filmde in een vluchtelingencentrum op Sicilië, maar niet simpelweg als vastlegger van een situatie. Dit is geen documentaire pur sang. Want met Hendrikx reisde de Vlaamse acteur Valentijn Dhaenens mee, die u wellicht kent uit 'De helaasheid der dingen'. 'Prachtige, benige kop' schreef de Filmkrant over Dhaenens. Voor 'Stranger in Paradise' is dit ongenaakbare hoofd perfect om 'Europa' te spelen.
Want dat is wat Dhaenens verbeeldt: Europa. Hij schetst aan migranten Europa's perspectief, met drie invalshoeken. In akte 1 kiest 'Europa' de zakelijke benadering: jullie willen je in mij vestigen, maar vertel eens, what's in it for me? Per jaar kost de opvang per persoon 26.000 euro. Terwijl uit statistieken blijkt dat 55% van de Afrikaanse migranten nooit werk gaat krijgen. Dus ga terug naar huis. Niet eerlijk? De wereld is niet eerlijk, wen er maar aan.
In akte 2 een heel ander Europa, dat met warme stem alle verantwoordelijkheid neemt voor de schrijnende kloof tussen arm en rijk en blij is met de positieve bijdrage die vluchtelingen gaan leveren aan de maatschappij.
In akte 3 wordt het pas echt zwart-wit: hierin benadert Europa de migranten volgens het boekje. Waar kom je vandaan, kan je dat bewijzen, werd je leven bedreigd, staat je land op de lijst van onveilige landen, ben je dan misschien homoseksueel? Nee, ook niet? Dan is daar is de deur.
Fascinerend is dat de gefilmde migranten wisten dat ze meededen aan een toneelstuk, maar dat in no-time vergaten. Voor hen is dit geen fictie. In de VPRO-gids vertelt regisseur Hendrikx dat het soms moeilijk was 'die botte lul met tunnelvisie' uit te beelden, maar dat de migranten ondanks de harde aanpak blij waren dat eindelijk eens naar hun verhaal werd geluisterd.
Als je de hele documentaire uitzit - hij is gaandeweg wat traag - word je aan het eind beloond met een briljante scène. Dhaenens/Europa staat ontspannen tegen een muurtje wat te roken in de zon, terwijl de filmcrew zich klaarmaakt voor vertrek. Een paar Afrikaanse migranten bietsen een sigaretje en stellen vragen over de documentaire. Gaat die film ons helpen? Wanneer kunnen wij hem zien? "Tja", zegt Europa, "de film gaat nu vertoond worden op filmfestivals. Daar gaan wij Europeanen graag naartoe om elkaar te ontmoeten en over allerlei culturele zaken te praten. Heerlijk joh, overal prachtige vrouwen en gratis champagne, en steeds maar met elkaar op de foto."
Wie betaalt dat allemaal, wil een migrant weten. Europa: "Nou, de Nederlandse staat stopt graag geld in kunst en gaf onze regisseur 180.000 euro voor deze film. Een normaal budget, maar jullie zullen dat wel big money vinden. Maar echt, als jullie ooit in de buurt zijn, moet je langskomen."
"Yeah", zegt een van de migranten, "gaan we lekker rondhangen met de blanken."
Een auto stopt, de filmcrew vertrekt. Doei. En succes hè.