Een 1 april vol spetsnaz en spionitis. Maar wel heus.
Heeft u alweer een gasmasker in het keukenkastje liggen? De schuilkelder afgestoft? De Koude Oorlog lijkt terug van weggeweest. Terwijl wij in ons binnenland druk bezig zijn bevolkingsgroepen nader tot elkaar te brengen, drijven op het wereldtoneel de volkeren steeds verder uiteen. Met een gevreesde dubbelrol voor Donald Trump. Want wat als de gekozen leider van het vrije Westen inderdaad een marionet is van Putins oostelijke miljardairsblok?
Je kunt lacherig doen, maar mocht het misgaan dan kunnen wij brave burgers niet zonder serieuze soldaten.
Het geschiedenisprogramma 'Andere Tijden' is altijd actueel en toonde zaterdagavond een paar van die soldaten uit de vorige Koude Oorlog. Nederlandse militairen die letterlijk in het het diepste geheim opereerden in het kilometers lange gangenstelsel onder de Cannerberg bij Maastricht. De NAVO richtte hier een commandocentrum in dat vanaf 1963 alle vijandige vliegbewegingen boven West-Europa volgde. Met technieken die toentertijd ongetwijfeld state-of-the-art waren, maar inmiddels - zeker na al die Hollywoodfilms - behoorlijk knullig overkomen. Bij sommige anekdotes moest ik zelfs aan een Nederlandse versie van 'Daar komen de schutters' denken. En welke datum was het ook alweer?
Zo vertelde oud-korporaal Ton van Hoorn wat er gebeurde wanneer een Russisch vliegtuig ons luchtruim binnenvloog: "Dan werd er vanaf Leeuwarden een straaljager op uitgestuurd. Die ging ernaast hangen, de piloten maakten wat obscene gebaren naar elkaar en dan vloog het ding weer weg." Ik proestte het ook uit toen luitenant-kolonel Vaes vertelde dat zijn baas hem vroeg wat hij zou doen tegen een doorgebroken vliegtuig. "Geen idee", had Vaes eerlijk geantwoord. "Toen vroeg mijn baas of ik wel eens had gehoord van die nieuwe Stingerraketten? Nee dus. 'Nou', zei hij, 'koop maar de Panorama van vorige week, daar staat het allemaal in'."
Koos Vaes werkte in de Cannerberg van 1982 tot 1991 en hees zich voor camera nog eens in zijn oude uniform. Hij kreeg de knoopjes maar moeilijk dicht. Net als vroeger blijkbaar, want Vaes vertelde dat zijn vrouw toen vaak riep: "De oorlog is over voordat jij eens klaar bent!". Uiteindelijk stond hij er in vol ornaat en maakte duidelijk dat concreet rekening werd gehouden met echte gevechten: "Ik was commandant in de rang van majoor, wat je ziet aan de epauletten op mijn schouder. Ik dekte die af zodat de Russen ze niet zagen: die schieten eerst de commandanten af, dan raakt de boel in verwarring."
Voor paranoia over de onzichtbare vijand was een woord bedacht: spionitis. Vaes: "Mijn baas was ervan overtuigd dat zich rond de Cannerberg allemaal Poolse spetsnaz-spionnen hadden ingegraven. Hij vond het dan ook niets dat als generaals gewoon in kasteel Neercanne gingen dineren. 'Daar schieten ze nog eens een generaal achter de kaarsen vandaan', zei hij. Maar ja, die man was overal geweest, in Indië, Korea, Libanon: voor hem was het echte angst en geen fantasie."
Mijn lacherige stemming bedaarde bij deze woorden. En ik dacht toen presentator Hans Goedkoop de uitzending samenvatte als 'berichten uit de oorlog die nooit kwam': houden zo.