Het kind van de rekening
"We gaan net zo lang door tot we een kind mogen houden". Aldus de vechtlust van Bertus en Yvonne Stomphorst, twee zwakbegaafde mensen die hun jeugd in kindertehuizen hadden doorgebracht. In 1997 was dit stel onderwerp van de onthutsende documentaire 'Ouderlijke Onmacht' (nog steeds te zien op internet). 'Dweilen met de kraan open' was ook een goede titel geweest: er kwamen vijf kinderen Stomphorst ter wereld die alle vijf moesten worden weggehaald bij hun ouders, soms al als baby.
Het jongste kind Cynthia - het enige met een normaal IQ - ging een paar keer heen en weer voordat ze definitief uit huis werd geplaatst. Op zesjarige leeftijd werd getest of zij nog wel in staat was zich te hechten aan anderen. En vice versa? Hechtte de maatschappij aan haar? Cynthia's jeugd werd een parcours met meer dan tien verschillende pleeggezinnen, tehuizen en opvangadressen.
Maandag zagen we wat een van de documentairemaaksters van toen, Mirjam Bartelsman, aantrof toen ze Cynthia vorig jaar opspoorde. En kijk nou: de inmiddels 21-jarige Cynthia woonde tijdelijk in bij haar inmiddels gescheiden moeder Yvonne. Een verweerde vrouw die zich moedig door het leven ploetert. Iedere ochtend om zes uur vertrekt ze op de brommer naar haar werk. 'Door weer en wind in haar rokje' zei Cynthia met enige bewondering. Zelf lag Cynthia het liefst de hele dag in bed met een computerspel. De camera kon vrijelijk door de flat zoemen: een desolaat decor vol spullen, kleding, etenswaren en vooral volle asbakken. Moeder en dochter roken als ketters, je kon de verschraalde lucht bijna ruiken. Als Yvonne bekaf van haar werk thuiskomt gaat ze met een sigaret voor de computer zitten om via Facebook het leven van haar kinderen toch enigszins te volgen. Op het huwelijk van dochter Deborah was ze niet welkom, maar via een filmpje weet ze hoe het eruit zag.
'Moederliefde' is deze vervolgdocumentaire genoemd. De triestigheid druipt ervan af: na zo'n slechte start blijkt het voor alle vijf kinderen levenslang tobben.
En wat is onze maatschappij in die twintig jaar opgeschoten waar het gaat om de kwestie 'het recht op een kind' versus 'het recht van een kind'? In de 1997-film over het gezin Stomphorst werd de betrokken huisarts nog uitgebreid bevraagd: was het niet haar rol geweest om te voorkomen dat al die kinderen geboren konden worden? Nee, sprak zij voorzichtig, wij bepalen hier niet hoe veel kinderen iemand mag.
Daar is inderdaad een politieke uitspraak voor nodig. Maar eind 2016 nog strandde opnieuw een poging om het onderwerp van de 'gedwongen anticonceptie in extreme gevallen' richting een wettelijke regeling te krijgen.
'Moederliefde' snijdt het onderwerp niet eens meer aan. Althans, hulpverleners of politici worden er niet over bevraagd. Wel vertelt dochter Rebecca dat ze zich al jong heeft laten steriliseren: "Kijk naar mijn ouders, ik wil niet dat mijn kind in een pleeggezin terecht zou komen". Stel haar ouders hadden hetzelfde gedaan? "Tja", zei Rebecca, 'dan was ik er niet geweest, maar..."
Rebecca liet je als kijker die zin zelf verder afmaken. Ik hoorde mijn hoofd denken: ...dat was misschien maar beter geweest?
Een schrijnend moment in een pijnlijke documentaire.